Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ
Υπάρχει ένας λόγος που ο όρος «φυσική αποστασιοποίηση» δεν έχει χρησιμοποιηθεί πολύ κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού. Αν και περιγράφει καλύτερα αυτό που προσπαθούν να εννοήσουν οι επιδημιολόγοι με τον όρο «κοινωνική αποστασιοποίηση», δεν μπορεί να αποδώσει αυτό που νοιώθουν πολλοί άνθρωποι όταν αποχωρίζονται ή απομακρύνονται από άλλους ανθρώπους.
Οι συνέπειες αυτής της απομάκρυνσης είναι εμφανείς κυρίως στους νέους. Οι νέοι μπορεί να είναι πιο μοναχικοί από όλους. Η μοναξιά αποτελεί ένα πρόβλημα που συνεχώς αυξάνεται τελευταία. Υπολογίζεται ότι το 60% ή και πλέον των ενηλίκων σε αναπτυγμένες χώρες αισθάνονται και υποφέρουν από το συναίσθημα αυτό, το οποίο έχει επιδεινωθεί τα μέγιστα από τους περιορισμούς που επέφερε η πανδημία. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, η απαίτηση να απομακρύνουμε τον εαυτό μας όποτε είναι δυνατόν, να βγαίνουμε από τα σπίτια μας μόνο για δουλειές πρώτης ανάγκης και να διατηρούμε μια ελάχιστη απόσταση από τους άλλους, ήταν επώδυνη για όλους. Ο εγκλεισμός στον εαυτό μας βοηθά στην αποτροπή της εξάπλωσης του κορωνοϊού, όμως οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα και η παρατεταμένη απομόνωση επηρεάζει την ψυχική τους υγεία.
Παγκόσμια μελέτη έδειξε ότι η αυτοπροκαλούμενη μοναξιά είναι υψηλότερη μεταξύ των νέων, των ανδρών και εκείνων που ζουν σε«ατομικιστικές» κοινωνίες. Η μοναξιά μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο και να εκδηλωθεί ανάλογα. Σε πειραματικές έρευνες διαπιστώθηκε ότι όταν τα ποντίκια αναγκάζονται να ζουν σε κλουβιά μόνα τους, αυτό μεταβάλλει τη βασική αρχιτεκτονική του εγκεφάλου τους και προκαλεί συρρίκνωση των νευρικών κυττάρων.
Πρόσφατη μελέτη σε ανθρώπους, της επίπτωσης της «κοινωνικής αποστασιοποίησης» κατά τη διάρκεια της πανδημίας, διαπίστωσε ότι οι νευρικές βλάβες που σχετίζονται με την απομόνωση είναι παρόμοιες με εκείνες της φυσικής πείνας. Όταν «πεινάς για επαφή» νευροβιολογικά δεν απέχει πολύ από το «πεινάς για φαγητό».
Η μοναξιά – όπως η πείνα και η δίψα – είναι σημάδι ότι μας λείπει κάτι. Η παρατεταμένη κοινωνική απομόνωση μπορεί να συμβάλει ακόμη και σε καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια ή πρόωρο θάνατο. Είναι σαφές ότι οι άνθρωποι χρειάζονται μερικές βαθιές, ουσιαστικές σχέσεις, έστω και λίγες, για τη διατήρηση της καλής ψυχικής υγείας. Πόσο λίγες όμως; Και ποια είναι τα βήματα για να φτάσουμε εκεί;
Τη δεκαετία του 1990, ανθρωπολόγοι μελετώντας τη συσχέτιση μεταξύ του μεγέθους του εγκεφάλου των πρωτευόντων και των κοινωνικών ομάδων που σχηματίζουν, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να διατηρεί περίπου πέντε σχέσεις στενές και ειλικρινείς. Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι αδυνατούν να επιτύχουν τον αριθμό αυτόν. Πχ., στις ΗΠΑ οι ενήλικες είχαν κατά μέσον όρο 3 στενές εμπιστευτικές σχέσεις (άτομα με τα οποία μπορούμε να συζητήσουμε σημαντικά, σοβαρά και προσωπικά θέματα) το 1985.
Το 2004 αυτό περιορίστηκε σε δύο σχέσεις. Μάλιστα αναφέρεται ότι ένας στους τέσσερις Αμερικανούς δεν έχει κάποιον πολύ έμπιστο φίλο/φίλη. Μεγάλο ποσοστό αναφέρει ότι δεν έχει καν φίλο (όχι απλά έμπιστο). Ποσοστό που εγγίζει το 70% αναφέρει ότι αισθάνεται απόλυτη μοναξιά. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά μεγαλύτερο από προηγούμενες γενιές. Οι βαθιές φιλίες γίνονται πλέον σπάνιες, και αυτό είναι περισσότερο εμφανές μεταξύ των νέων.
Πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την κατάσταση αυτή; Υπάρχουν μερικά βήματα που βοηθούν:
Έχετε ανοιχτό μυαλό. Είναι εύκολο να αποκλείσετε αυτόματα κάποιον ως φίλο λόγω ενός χάσματος ηλικίας, διαφορετικής πολιτικής τοποθέτησης, ή διαφορετικών τάσεων σε βιβλία, ταινίες ή μουσική. Ίσως λάθος. Δώστε
σε όλους την ευκαιρία. Ακόμα και ένα κοινό ενδιαφέρον μπορεί να χρησιμεύσει ως λεωφόρος για τον εσωτερικό κόσμο του άλλου ατόμου και να δημιουργήσει τα θεμέλια για μια στενότερη φιλία.
Πραγματοποιείστε ό,τι επιθυμείτε. Σε περιόδους που νιώθετε μόνοι και άπρακτοι, ασχοληθείτε με πράγματα που σας ευχαριστούν και θέλετε να τα φτιάχνετε μόνοι σας.Γίνετε ο φίλος που θα θέλατε να έχετε. Πείτε
ναι στις προσκλήσεις, να είστε αξιόπιστοι, να απαντάτε σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και μηνύματα αυτόματου τηλεφωνητή εγκαίρως. Σκεφτείτε να προσφέρετε εθελοντικά το χρόνο σας για αξιόλογους σκοπούς, κάτι που θα σας κάνει να βοηθήσετε άλλους που μπορεί επίσης να προβληματίζονται με τη μοναξιά τους.
Παρέχετε πραγματική και συναισθηματική υποστήριξη. Δείξτε ότι προσέχετε τους φίλους σας. Χαρείτε με τις επιτυχίες τους. Θυμηθείτε τα γενέθλιά τους και άλλα σημαντικά γεγονότα. Ακούστε τα προβλήματά τους και δώστε ένα στήριγμα, την αγκαλιά σας, για να κλάψουν αν το χρειαστούν.
Κάντε τον εαυτό σας ευάλωτο και γίνετε ο πρώτος που θα δείξει εμπιστοσύνη. Μοιραστείτε κάτι προσωπικό για τον εαυτό σας και να είστε αρκετά θαρραλέοι για να επεκτείνετε την πρώτη πρόσκληση σε μια εκδήλωση ή μια κοινωνική εκδρομή (να γνωρίζετε ότι μπορεί να απορριφθείτε, όπως ακριβώς όταν επιδιώκετε μια ρομαντική σχέση).
Να συμπονάτε τον εαυτό σας. Όταν προσπαθείτε να δημιουργήσετε νέες φιλίες, σίγουρα θα κάνετε κάποια λάθη. Έχοντας αυτό κατά νου μπορεί να σταματήσετε να είστε ο χειρότερος κριτικός του εαυτού σας. Προσπαθήστε να κατανοείτε τα λάθη σας. Το ίδιο και των άλλων. Εάν χρειάζεται, ζητήστε συγνώμη. Στη συνέχεια, προχωρήστε. Μια μικρή αυτοσυγκέντρωση θα κάνει όλη τη διαδικασία ευκολότερη, ειδικά όταν μια εκκολαπτόμενη φιλία αρχίζει να αποτυγχάνει (δεν πρέπει να είστε «ένα φλυτζάνι καφέ» για όλους).
Οι σχέσεις με άλλους ανθρώπους μας βοηθούν να ευδοκιμήσουμε ως ανθρώπινα όντα και να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής. Κανείς δεν πρέπει να αισθάνεται εντελώς απομονωμένος – ακόμα
και όταν είμαστε φυσικά αποστασιοποιημένοι. Υπάρχουν βήματα που μπορούμε να κάνου με για να σχηματίσουμε (ή να καλλιεργήσουμε) στενούς δεσμούς με άλλους ανθρώπους.
Αποφύγετε τη μοναξιά. Όσο ελκυστική κι αν ηχεί, πάντα έχει συνέπειες.
Δρ Ιωάννης Θ. Καβαλιώτης
Παιδίατρος – Λοιμωξιολόγος
Προσοχή, το άρθρο αυτό δημοσιεύεται για γενική ενημέρωση. Να συμβουλεύεστε πάντα τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας για οποιοδήποτε θέμα σχετίζεται με την υγεία σας.