Διαχρονικό το ερώτημα. Το θέμα δεν έχει λυθεί παγκοσμίως. Υπάρχουν υποστηρικτές (κυρίως κρατικές υπηρεσίες) αλλά και φανατικοί αντιδρώντες (περιλαμβάνονται και πάμπολλοι γιατροί πάσης ειδικότητας). Σε πολλές χώρες, πχ. ΗΠΑ, ο εμβολιασμός κατά της γρίπης έχει γίνει μονομανία. Με απειλές απόλυσης για το υγειονομικό προσωπικό. Με εκστρατείες για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού. Με εκφοβισμούς για τους κινδύνους της γρίπης. Μια επαναλαμβανόμενη ετησίως ιεροτελεστία χωρίς σοβαρά επιστημονικά ερείσματα. Τουναντίον, πλείστες οι μελέτες που αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.
Προσωπικά είμαι κατά του γενικού εμβολιασμού για τη γρίπη. Υπέρμαχος των εμβολίων, με πλείστες όσες συγγραφές υπέρ των εμβολίων, με ένα εκτεταμένο βιβλίο για εμβόλια, θεωρώ ότι ο γενικός εμβολιασμός κατά της γρίπης δεν έχει νόημα. Η άποψη μου είναι πάγια εδώ και πολλά χρόνια. Πολλά δεδομένα συνηγορούν υπέρ της άποψης αυτής. Ας δούμε μερικά.
1. Το εμβόλιο της γρίπης είναι από τα λιγότερο αποτελεσματικά εμβόλια που κυκλοφορούν.
2. Μέση αποτελεσματικότητα 45-60%. Ενίοτε (αναλόγως στελέχους, ηλικίας, χρονιάς) μπορεί να είναι κάτω του 30% έως και μόλις 17%. Ακόμη και η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα (60%) είναι πολύ μικρή για εμβόλιο.
3. Σε άτομα >65 χρ., εκεί δηλ. που κυρίως απαιτείται προστασία, αυτή είναι μικρότερη από ότι σε νεαρότερα άτομα.
4. Η υποτιθέμενη έμμεση ανοσία (ανοσία αγέλης) ουσιαστικά δεν ισχύει για το εμβόλιο της γρίπης. Για να επιτευχθεί τέτοια ανοσία χρειάζεται εμβολιαστική κάλυψη υψηλή, ~85%. Κάτι που δεν συμβαίνει σε καμιά χώρα. Η κάλυψη είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
5. Το εμβόλιο αλλάζει σύνθεση κάθε χρόνο λόγω των ιδιοτήτων του ιού.
6. Συνεπώς απαιτείται κάθε χρόνο νέος εμβολιασμός. Από 6 μηνών και πάνω χωρίς ηλικιακό όριο, σύμφωνα με τις συστάσεις. Κάθε χρόνο, ισοβίως, αν δεχθούμε τις συστάσεις των ΗΠΑ.
7. Το εμβόλιο είναι πεπαλαιωμένης τεχνολογίας.
8. Καλύτερο θα ήταν ένα VLP εμβόλιο, ένα καθολικό πρωτεϊνικό εμβόλιο που θα κάλυπτε όλα τα στελέχη του ιού.
9. Η βαρύτητα της γρίπης κυμαίνεται ανάλογα με ηλικία και συμπαραμαρτούντα νοσήματα. Συνεπώς η καθολική εφαρμογή γενικών οδηγιών δεν είναι ορθή.
10. Είναι δεδομένο ότι το εμβόλιο έχει ανεπιθύμητες αντιδράσεις. Ιδιαίτερα από το νευρικό και το καρδιαγγειακό σύστημα. Το αν οι αντιδράσεις είναι σε μικρότερο ποσοστό ή όχι από ότι στον γενικό πληθυσμό, αυτό δεν σημαίνει τίποτε αν συνδυασθεί και με τη χαμηλή αποτελεσματικότητα του εμβολίου.
11. Ενίοτε αναφέρονται και θάνατοι σε σχέση με το εμβόλιο, έστω και αν δεν μπορούν να αποδοθούν άμεσα σ΄αυτό.
12. Οι θάνατοι από τη γρίπη είναι ένα θέμα εντελώς αδιευκρίνιστο. Κανείς δεν μπορεί να τους υπολογίσει με βεβαιότητα ή να τους αποδώσει απόλυτα στη γρίπη μια και συνήθως υπάρχουν και συνοδά νοσήματα. Ακόμη και στις ΗΠΑ όπου οι στατιστικές είναι πιο σωστές, δεν είναι βέβαιο ότι οι αριθμοί που ανακοινώνονται είναι στην πραγματικότητα τόσοι. Συχνά οι τίτλοι δημοσιογραφικών άρθρων δείχνουν την πραγματικότητα. «Τελικά πόσοι είναι οι θάνατοι από γρίπη;» είναι ένας συνήθης τίτλος περιοδικού ή εφημερίδας των ΗΠΑ.
13. Η θνητότητα από γρίπη είναι ένα «αβανταδόρικο» θέμα που το χρησιμοποιούν με διάφορους τρόπους αυτοί που προσδοκούν κάτι από το θέμα.
14. Αν δούμε τη θνητότητα από καθαρή σκοπιά και αν δεχθούμε τα επίσημα στοιχεία που ανακοινώνονται, τότε γεννιούνται απορίες: στην Ελλάδα η κάλυψη με το αντιγριπικό εμβόλιο είναι μικρή. Στις ΗΠΑ η εκστρατεία είναι τεράστια, άρα και μεγαλύτερη η κάλυψη. Η θνητότητα λοιπόν από γρίπη στις ΗΠΑ, παρά τον εμβολιασμό, είναι πολλαπλάσια από ό,τι στην Ελλάδα. Αναλογικά και όχι σε απόλυτα νούμερα φυσικά. Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό;
15. Ο ιατρικός κόσμος έχει διεθνώς αντισταθεί στον εμβολιασμό κατά της γρίπης (παρόλο που ανήκει στις ομάδες υψηλού κινδύνου). Η άρνηση αυτή σημαίνει κάτι;
16. Κάποια περίοδο, διευθυντής του CDC των ΗΠΑ εμβολιάστηκε κατά της γρίπης δημοσίως. Έχει ξαναγίνει αυτό με άλλο εμβόλιο; Και γιατί γίνεται με το εμβόλιο της γρίπης;
Αν συνδυάσει κανείς όλα αυτά τα δεδομένα, θα δει ότι το συμπέρασμα είναι αρνητικό για το εμβόλιο.
Αποτελέσματα διαχρονικά (τελείως συνοπτικά) μερικών μελετών για το εμβόλιο της γρίπης:
- εμβολιασμός σε στρατεύματα στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο / η επίπτωση της γρίπης ήταν ίδια τόσο στους εμβολιασθέντες όσο και στους ανεμβολίαστους
- το 1957 εκατομμύρια δόσεις εμβολίου γρίπης δόθηκαν για προφύλαξη από την «ασιατική γρίπη» / κανένα ορατό αποτέλεσμα του εμβολίου
- το 1960 μαζικός εμβολιασμός για γρίπη / το 1964 μελέτη έδειξε την αποτυχία ελέγχου της νόσου δεδομένης της βαρύτητας της επιδημίας εκείνης
- το 1968 μελέτη του CDC έδειξε ότι παρά την εκτεταμένη χρήση του εμβολίου κατά της γρίπης η αποτελεσματικότητα του δεν απεδείχθη επιστημονικά
- το 1976 η επιδημία Η1Ν1 ώθησε σε επιθετικό εμβολιασμό/όμως η επιδημία συνδρόμου Guillain-Barre στους λήπτες του εμβολίου οδήγησε στη διακοπή του προγράμματος / το 1977 το CDC συμπέρανε ότι είναι αναποτελεσματικός ο έλεγχος της γρίπης
- το 1995 το FDA επισημαίνει μεθοδολογικά λάθη στις μελέτες για το εμβόλιο
- το 2000 το CDC τονίζει ότι το εμβόλιο δεν παρέχει οικονομικά οφέλη έναντι του placebo
- το 2005 μελέτη δείχνει ότι η θνητότητα στους ενήλικες αυξήθηκε παρά την τετραπλάσια αύξηση του ποσοστού των εμβολιασθέντων
- το 2012 το Cochrane τονίζει την έλλειψη σοβαρών συμπερασμάτων για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου
- το 2014 πάλι το Cochrane επισημαίνει την αναποτελεσματικότητα του εμβολίου στη μείωση ημερών απουσίας από την εργασία, νοσούντων ή στη μείωση των ημερών νοσηλείας
- ο επικεφαλής του τμήματος εμβολίων του Cochrane χρησιμοποιεί τον όρο «σκουπίδια» για τις περισσότερες μελέτες υπέρ του εμβολίου – βαρύς ο όρος αλλά κατ΄ αυτόν αληθινός.
- Αν προστεθεί και το παγκόσμιο φιάσκο της «πανδημίας» και του «πανδημικού» εμβολίου, τότε τίθεται υπό ισχυρά αμφισβήτηση η όποια ωφελιμότητα του εμβολίου. Αυτό μάλιστα έρχεται σε αντίθεση με τα εμφανή αποτελέσματα άλλων εμβολίων όπως π.χ., πολιομυελίτιδας, τετάνου, αιμοφίλου, κλπ.
Με βάση τα παραπάνω αναρωτιέται κανείς, γιατί τόση εκστρατεία υπέρ του εμβολίου; Κάπου πρέπει να αναζητηθεί η αιτία.
Στην Ελλάδα το εμβόλιο συνιστάται για χρήση σε ομάδες υψηλού κινδύνου. Πιστεύω ότι χρειάζεται αναθεώρηση και περιορισμός και στις ομάδες αυτές. Να χορηγείται δηλ. στις ομάδες πολύ υψηλού κινδύνου και όχι απλώς υψηλού κινδύνου. Σε άλλες χώρες και δη στις βόρειες χώρες της αμερικανικής ηπείρου, το εμβόλιο συστήνεται σε όλους από 6 μηνών και άνω. Αν και πάντα τονίζω ότι όλοι πρέπει να ακολουθούν το εθνικό τους πρόγραμμα εμβολιασμών, στη συγκεκριμένη περίπτωση πιστεύω ότι είναι λάθος των κρατικών υπηρεσιών να συστήνουν γενικό εμβολιασμό κατά της γρίπης.
Άρα: Εμβολιασμός μόνον των ομάδων υψηλού κινδύνου
Σημείωση
Ομάδες υψηλού κινδύνου για γρίπη
-Παιδιά < 5 χρ και ειδικά < 2 χρ / Ενήλικες ≥65 χρ
-Άτομα με χρόνιες διαταραχές πνευμόνων (περιλαμβάνονται και άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, κυστική ίνωση), καρδιαγγειακού (εκτός υπέρτασης), ήπατος, νεφρών
-΄Ατομα με παθήσεις αιματολογικές, ενδοκρινολογικές (και ο διαβήτης), μεταβολικές, νευρολογικές
-Ανοσοκατασταλμένα άτομα
-Έγκυες και λεχωΐδες έως 2 εβδομάδες μετά τοκετό
-Παιδιά και έφηβοι < 19 χρ. με χρόνια λήψη ασπιρίνης
-Παχύσαρκα άτομα (ΔΜΣ [BMI] ≥40)
-Τρόφιμοι ιδρυμάτων
-Υγιειονομικοί
Ο εμβολιασμός αρχίζει περί τα μέσα Οκτωβρίου.
Και σε αυτόν τον τομέα υπάρχουν πλέον αντιγνωμίες. Τρεις οι απόψεις: να αρχίζει το εμβόλιο α) ενωρίς τον Σεπτέμβριο, β) κλασικά τον Οκτώβριο, γ) αργά τον Νοέμβριο. Και οι τρεις ομάδες υποστηρίζουν με επιχειρήματα την άποψη τους. Ποια είναι σωστή;
Η σύνθεση του φετινού εμβολίου γρίπης (2019-2020)
Τριδύναμο: A/Brisbane/02/2018 (H1N1)pdm09–like virus,
A/Kansas/14/2017 (H3N2)–like virus, and
B/Colorado/06/2017–like virus (Victoria lineage)
Τετραδύναμο: 3 + B/Phuket/3073/2013–like virus (Yamagata lineage)
Προσοχή: υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες εμβολίων γρίπης, ανάλογα με την περιεκτικότητα, τα έκδοχα, τις ηλικίες κλπ. Ρωτήστε τον γιατρό σας.
Πηγές
- Ι. Θ. Καβαλιώτης. Εμβόλια: δεδομένα, θέσεις και αντιθέσεις. Εκδ. Ροτόντα, Θεσσαλονίκη, 2017
- www.loimoxi.blogspot.com (πολλαπλές αναρτήσεις για γρίπη)
- Medscape / CDC – USA / Canadian Ιmmunization Guide / e-CDC (Europe) / RedBook – USA / MMWR
Δρ Ιωάννης Θ. Καβαλιώτης
Παιδίατρος-Λοιμωξιολόγος
Προσοχή, το άρθρο αυτό δημοσιεύεται για γενική ενημέρωση. Να συμβουλεύεστε πάντα τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας για οποιοδήποτε θέμα σχετίζεται με την υγεία σας.